Μάθημα:Ελεύθερο σχέδιο Νο2

 Λίγο πριν τις διακοπές του Πάσχα ένα ακόμη μάθημα για το ελεύθερο σχέδιο. Θα ανοίξουμε το κεφάλαιο Προοπτική. Πολλοί θα γνωρίζεται τους κανόνες της στο σχέδιο, όπως και πολλοί θα έχετε ακούσει αλλά δεν θα ξέρετε τι σημαίνει αυτός ο όρος και πως εφαρμόζεται. Θα σας πω απλά όσα νομίζω πως χρειάζονται για να μπορεί κάποιος να ζωγραφίσει χωρίς να εμπλέξω λεπτομέρειες και όρους που μόνο μπέρδεμα και κούραση θα σας φορτώσουν. 

  Η προοπτική είναι ο τρόπος που βλέπουμε τ'αντικείμενα και τις διαστάσεις τους γύρω μας. Αν τα μάτια μας δεν είχαν αυτή τη θέση που έχουν, σίγουρα θα αντιλαμβανόμασταν διαφορετικά τον κόσμο. Ο άνθρωπος έχει δύο μάτια (συνήθως...) και τα δύο μπροστά και σε μικρή απόσταση μεταξύ τους...φανταστείτε να είχε τρία μάτια ή να βρίσκονταν το ένα μπρος και το άλλο πίσω ή στο πλάι!!! Εντελώς διαφορετικές εικόνες θα προσλάμβανε...Αποτέλεσμα είναι να βλέπει την μπροστινή όψη των αντικειμένων και μόνο όταν αυτά είναι γυρισμένα να βλέπει κι ένα μέρος από την πλαϊνή τους πλευρά...πάντα όμως τη μία...ποτέ και τις δύο μαζί. 

  Όταν προσπαθούμε, λοιπόν, να αποτυπώσουμε σε ένα κομμάτι χαρτί ένα θέμα, τότε σχεδιάζουμε όσα  βλέπουμε από μια και μόνο θέση. Δεν μπορούμε να σχεδιάζουμε και να κινούμαστε. Επιλέγουμε την  ''οπτική γωνία'' που θα δούμε το αντικείμενό μας και δεν μετακινούμαστε (παρά μόνο σε μεγάλη ανάγκη...πχ σεισμός, πυρκαγιά κ.α. ... ας μη μπω σε πιο προσωπικούς λόγους). Κι ενώ στον πραγματικό κόσμο οι διαστάσεις είναι τρεις (και ψάχνουμε και για περισσότερες...), στο χαρτί μας λείπει μία...το βάθος.Έχουμε,λοιπόν, μόνο ύψος και πλάτος. Το βάθος έρχεται η προοπτική να μας δείξει πως θα το αποτυπώσουμε. 

  Πάμε στα πρακτικά. Ο κανόνας είναι ένας και αν τον καταλάβετε δεν χρειάζεται τίποτε παραπάνω: Όλες οι παράλληλες (στην πραγματικότητα) γραμμές όταν τις βλέπουμε από το πλάι παύουν να είναι παράλληλες (όχι στην πραγματικότητα...είναι ψευδαίσθηση) και συγκλίνουν προς το βάθος. Αυτό είναι όλο!

  Ας δούμε πως γίνεται στην πράξη...

  Γραμμή του ορίζοντα ονομάζουμε το ύψος που βρίσκονται τα μάτια μας (εκεί είναι όλα μια ευθεία) σε σχέση με τη σύνθεσή μας. Σημείο φυγής ονομάζουμε το σημείο πάνω στην γραμμή του ορίζοντα όπου θα συναντηθούν νοητά όλες οι λοξές γραμμές μας. Μπορούμε να έχουμε ένα ή και περισσότερα σημεία φυγής. Εδώ  εξετάσουμε την περίπτωση δύο σημείων. 

  Και μερικά ακόμη παραδείγματα:

  Όπως βλέπετε, σας έκανα από ένα παράδειγμα για τις πιο πιθανές θέσεις των ματιών μας σε σχέση με ένα αντικείμενο. Το ύψος των ματιών μας μπορεί να είναι πιο ψηλά από το θέμα μας, να συμπίπτει με το επάνω μέρος του, να περνά ενδιάμεσα του, να συμπίπτει με τη βάση ή να βρίσκεται από κάτω. Όλες μα όλες οι παράλληλες, όπως βλέπουμε, συγκλίνουν προς το βάθος και προς τη γραμμή του ορίζοντά μας.

  Δείτε κι ένα πιο σύνθετο σχήμα, (πχ ένας τοίχος με πόρτες και παράθυρα) και με ένα σημείο φυγής:

  Επειδή όμως, όταν τα αντικείμενα είναι μικρά ή τα κοιτάζουμε από πολύ κοντά, είναι αδύνατον να βρίσκεται στο οπτικό μας πεδίο (και μέσα στην επιφάνεια που ζωγραφίζουμε δηλαδή) το σημείο φυγής, οι κλίσεις, συνήθως, δεν είναι τόσο έντονες. Αντίθετα όταν ζωγραφίζουμε κτήρια, για παράδειγμα και τα κοιτάζουμε κι από μακριά, οι κλήσεις είναι πολύ πιο μεγάλες. Το σημείο που θα ενωθούν οι παράλληλες γραμμές μας, βρίσκεται πολύ έξω από το χαρτί μας, οπότε το υποθέτουμε. Δείτε πως θα είναι οι κλήσεις σε μια πραγματική σύνθεση που είναι επάνω σε ένα τραπεζάκι και σε μικρή σχετική απόσταση από μας:

 Όπως βλέπετε στο παραπάνω σχέδιο τα σημεία φυγής βγαίνουν έξω από το κάδρο μας...και φυσικά όσο μικρότερα αντικείμενα έχουμε και όσο πιο κοντά ερχόμαστε σ'αυτά, τόσο τα σημεία φυγής απομακρύνονται...κατ'επέκταση μειώνεται και η ένταση των κλήσεων...ποτέ όμως δεν θα είναι παράλληλες εφόσον κοιτάζουμε από το πλάι. Σημειώστε, επίσης, πως οι κάθετες γραμμές θα είναι πάντα κάθετες!!!

  Μια εύκολη άσκηση είναι να πάρουμε εικόνες από κτήρια και να προσπαθήσουμε να τις σχεδιάσουμε, βλέποντας, τώρα πια, με άλλο μάτι τις κλήσεις των κτηρίων. Δεν είναι το πιο ευχάριστο μάθημα για ένα ζωγράφο η προοπτική (σας τα έκανα χρωματιστά πάντως να σας ξεγελάσω) , είναι όμως βασικό για να μπορούμε να ζωγραφίζουμε σωστά όποιο στυλ κι αν έχουμε, για να μη δείχνουν όσα ζωγραφίζουμε παραμορφωμένα, πως αιωρούνται, στραβά κι αλλόκοτα όπως καμιά φορά βλέπω σε ζωγραφιές, που κατά τ'άλλα έχουν υπέροχα θέματα και πολύ όμορφη σκίαση. 

 Θα έχει και συνέχεια (που δε φαντάζεστε!!!) αυτό το μάθημα αλλά τα βασικά είναι αυτά. Απορίες και διευκρινήσεις δεκτές αρκεί να είστε καλά παιδιά και να διαβάσετε καλά το μάθημά σας πριν αρχίσετε να ρωτάτε. Και μη νομίζετε πως τα ξέρω όλα...''δια βίου μάθησης'' κι εγώ...όπως το υπουργείο που τ' όνομα ήταν που μας χαλούσε τόσα χρόνια και δεν βρίσκαμε τι φταίει! Τώρα που είναι υπουργός το ''λεξικό'', σωθήκαμε!