Μάθημα: Ελεύθερο σχέδιο Νο 1...

  Σήμερα θα μιλήσουμε για σκίαση...Θ' αρχίσουμε από τα πολύ βασικά και απλά, που αν τα γνωρίζουμε θα μας βοηθήσουν να κάνουμε σκίαση σε οποιοδήποτε αντικείμενο, ακόμη και σε πρόσωπο. Θα σας δείξω πως σκιάζουμε απλά γεωμετρικά στερεά. Όλα τα αντικείμενα γύρω μας μοιάζουν με κάποιο από αυτά ή είναι συνδυασμός δύο ή περισσοτέρων. 
  Κανονικά η πρώτη επαφή με το θέμα γίνεται χρησιμοποιώντας μολύβι...εδώ όμως θα πάμε κατευθείαν στο χρώμα. Δυο λόγοι με οδήγησαν σ' αυτό. Ο ένας πως οι περισσότεροι ίσως έχετε κάνει σκίαση με μολύβι κάποια στιγμή και ίσως σας φανεί βαρετό, ο δεύτερος πως τόσα χρόνια κάνοντας ελεύθερο σχέδιο σε φροντιστηριακό επίπεδο βαρέθηκα τ' άχρωμα σχέδια (δυστυχώς δεν έμενε ποτέ χρόνος να ξεφύγουμε από τα των εξετάσεων και περιοριζόμασταν στο μολύβι...η τυπικότητα των πανελλαδικών δεν αφήνει περιθώρια για κάτι περισσότερο ή διαφορετικό, ένα από τα βασικά και πολλά προβλήματα της ανύπαρκτης παιδείας μας). Τώρα όμως δικό μας είναι το μάθημα, δική μας και η απόφαση...θα βάλουμε χρώμα! Όποιος θέλει φυσικά ας χρησιμοποιήσει τα μολυβάκια του ( δείτε εδώ ποια είναι τα σωστά). Θα μελετήσουμε τέσσερα γεωμετρικά στερεά: 

Ξεκινάμε από το ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο (και στον κύβο το ίδιο ισχύει). 

  Κάθε μία από τις πλευρές έχει διαφορετικό τόνο, ανάλογα με το εστία φωτός. Εάν το φως έρχεται από δεξιά,τότε η πρώτη προς το φως πλευρά θα είναι ανοιχτόχρωμη και η άλλη (η γυρισμένη αντίθετα προς το φως), θα είναι πιο σκούρα. Η επάνω πλευρά θα είναι πιο φωτεινή και από τις τρεις. Σε κάθε πλευρά όμως η σκίαση θα είναι ενιαία, σε όλες τις επίπεδες επιφάνειες δεν υπάρχει διαβάθμιση. Άλλη σκιά μπορεί να δημιουργηθεί μόνο εάν είναι κάποιο άλλο αντικείμενο δίπλα. Παραλληλεπίπεδα και κύβοι υπάρχουν άπειρα γύρω μας...κουτιά, κτήρια, βιβλία, έπιπλα κι ό,τι άλλο έχει έδρες (πολύ γεωμετρία σήμερα...ανοίξτε κανένα βιβλίο των παιδιών...πάντα χρησιμεύει!).

Συνεχίζουμε με τον κύλινδρο...

  Το παράδειγμα είναι με διάχυτο φωτισμό. Το φως είναι στο κέντρο (δηλαδή στο τμήμα που είναι πιο έξω από το υπόλοιπο) κι όσο πηγαίνουμε προς τις άκρες (και προς τα μέσα δηλαδή), σκουραίνει. Εάν έχουμε εστία φωτός από μία πλευρά τότε το ανοιχτό κομμάτι θα είναι από τη μεριά που έρχεται το φως και το υπόλοιπο σιγά σιγά και βαθμιαία θα γίνεται πιο σκούρο. Οι διαβαθμίσεις μας έρχονται κάθετα προς τη βάση και παράλληλα με τις πλαϊνές πλευρές. Το επάνω και το κάτω μέρος (οι δύο κύκλοι δηλαδή) είναι επίπεδα και σκιάζονται με έναν ενιαίο τόνο, όπως οι πλευρές του κύβου. Κυλινδρικά είναι πολλά πράγματα από αυτά που ζωγραφίζουμε...ένα μπουκάλι, ένα ποτήρι, ακόμη και τα ανθρώπινα χέρια, τα δάχτυλα, ένας κορμός δέντρου, ένα κλαδί και άπειρα ακόμη αντικείμενα.

Σειρά έχει η σφαίρα...

  Η σφαίρα δεν έχει κανένα σημείο στο ίδιο επίπεδο. Ουσιαστικά όταν την τοποθετούμε σε μια επίπεδη επιφάνεια, τότε θα εφάπτεται με ένα και μοναδικό σημείο της. Έτσι κάθε σημείο της έχει άλλο τόνο (θυμηθείτε πως στον κύβο κάθε έδρα έχει έναν μόνο τόνο γιατί όλα της τα σημεία είναι στο ίδιο επίπεδο, εδώ συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο!). Η σκίαση λοιπόν στη σφαίρα είναι πιο πολύπλοκη αλλά και πιο γοητευτική... Εάν το φως έρχεται από δεξιά πχ (όπως στο δικό μου παράδειγμα),τότε επάνω και δεξιά θα είναι και το πιο φωτεινό της κομμάτι, το εκ διαμέτρου αντίθετο θα είναι το πιο σκοτεινό και τα υπόλοιπα σε ενδιάμεσους τόνους. Δείτε κι αυτό το σκίτσο για καλύτερη κατανόηση:

  Όταν για παράδειγμα έχουμε μια πηγή φωτός από δεξιά τότε φωτίζεται το δεξί ημισφαίριο και το άλλο μένει σκοτεινό. Πέρα όμως της εστίας φωτός η ίδια η σφαίρα λόγω του σχήματός της ρίχνει σκιά στο κάτω ημισφαίριο της ενώ το επάνω μένει πιο φωτεινό. Έτσι συμβολίζοντας με Σ το σκοτάδι και Φ το φως,βλέπουμε ποιο είναι το πιο φωτεινό, το πιο σκοτεινό και ποια τα δύο μέρη με τον ενδιάμεσο φωτισμό.

  Σφαίρες συναντάμε επίσης συχνά στο περιβάλλον μας. Εκτός από μια μπάλα ή ένα αυγό (είναι οβάλ αλλά έχει παρόμοια λογική στη σκίαση), σφαίρες είναι και τα μπαλόνια, το ανθρώπινο κεφάλι (εντάξει εδώ υπάρχει ποικιλία, δείξτε επιείκεια...), ακόμη κι ένας θάμνος ή ένα πόμολο.

Τέλος ο κώνος...

  Κώνος είναι ένας κύλινδρος που έσμιξε το επάνω μέρος του...Όπως λοιπόν σκιάσαμε το κύλινδρο έτσι θα κάνουμε κι εδώ, αλλά οι αποστάσεις όσο ανεβαίνουμε θα μηδενίζονται. Αυτό θα γίνεται σταδιακά και η σκίασή μας δεν θα είναι κάθετη αλλά λοξή (περισσότερο στις άκρες και λιγότερο όσο ερχόμαστε προς το κέντρο). Ένα κινέζικο καπελάκι, μία γλάστρα (φανταστείτε έναν κώνο που έχουμε κόψει τη μύτη του), ένα βουνό (!!!) και πολλά άλλα είναι μερικά από τα σχήματα που μας θυμίζουν κώνους. Τέλος η βάση σκιάζεται σαν επίπεδο με έναν τόνο ( στο συγκεκριμένο δεν την βλέπουμε εάν όμως ήταν γυρισμένο διαφορετικά θα ήταν ορατή).

  Για τη σκίαση χρησιμοποίησα χρωματιστά μολύβια. Για κάθε σχήμα χρειάστηκα δύο μολυβάκια,ένα ανοιχτόχρωμο κι ένα πιο σκούρο. Όταν τα μολύβια μας είναι καλής ποιότητας τότε μπορούμε να περνάμε το ένα χρώμα επάνω από το άλλο και να ενώνονται, έτσι φτιάχνουμε όσους τόνους θέλουμε. Όταν χρωματίζουμε με χρωματιστά μολύβια συνήθως κάνουμε πλάγιες ίσιες πυκνές γραμμές (κρατώντας το μολύβι μας ελαφρώς πλαγιαστά) και ξαναπερνάμε με αντίθετη κατεύθυνση από πάνω και ξανά από την άλλη κατεύθυνση κι αυτό όσες φορές χρειαστεί για να πετύχουμε το χρώμα που θέλουμε. Όταν κάνουμε τη διαβάθμιση προσέχουμε να μη ξεχωρίζει ο ένας τόνος από τον άλλον κι όταν αυτό συμβεί ακριβώς εκεί που ενώνονται με το μολύβι μας δημιουργούμε έναν ενδιάμεσο ώστε να εξαφανίσουμε το χώρισμα. 
  Έχοντας κατανοήσει αυτά το μόνο που μας λείπει για να μπορούμε να σχεδιάσουμε αντικείμενα από το περιβάλλον μας, βλέποντάς τα, είναι η προοπτική. Είναι από τα πιο σημαντικά κεφάλαια στο ελεύθερο σχέδιο και τη ζωγραφική και χρειάζεται μελέτη. Στηρίζεται σ΄έναν βασικό κανόνα και όταν τον κατανοείς γίνεται εύκολη υπόθεση. Θα το αναπτύξουμε στο μέλλον. 
  Μια καλή εξάσκηση για όσα είπαμε είναι να φτιάξουμε μια σύνθεση όπως αυτές που ακολουθούν ή άλλες δικές σας. Η επανάληψη και η επιμονή θα φέρει και το ποθητό αποτέλεσμα.

  Εδώ κλείνει το πρώτο μέρος...θα ακολουθήσει η προοπτική (θέλει χρόνο...μη με πιέσετε...) και μετά ποιος μας πιάνει!!! Απορίες θα'χετε φαντάζομαι...ρωτήστε εσείς κι εγώ θα λείψω δυο - τρία χρόνια...θα είμαι εδώ ήθελα να πω, για ν'απαντήσω σ'όλα, ακόμη και στα αναπάντητα!!!


  Προσθέτω άλλα δύο παραδείγματα σκίασης κυλίνδρου και κώνου με διαφορετική εστία φωτισμού για να γίνουν πιο κατανοητά όσα είπα παραπάνω:

 

  Και στις δύο περιπτώσεις το φως έρχεται από δεξιά...εάν έρχεται από αριστερά τότε η σκίαση γίνεται αντίθετα,το φωτεινό κομμάτι αριστερά και το σκούρο δεξιά. Εύχομαι να έλυσα τις απορίες σας κι αν όχι...εδώ θα είμαι και θα συνεχίσω...